بستن
0 محصول
مشاهده سبد خرید
میناکاری هنری با قدمت ۵هزار ساله
کاردوشاپ
میناکاری، هنری است چند هزار ساله که در طی آن آثاری خارق العاده و چشم نواز خلق می شوند. آثاری که گویی زمینی نیستند! اما به راستی چه تاریخچه ای در پشت این هنر جادویی پنهان شده است؟
میناکاری چیست؟
میناکاری یا میناسازی هنری است با سابقه‌ای در حدود پنج هزار سال که زیرمجموعه صنایع دستی جای گرفته است.
امروزه این هنر بیشتر بر روی مس انجام می‌شود، ولی می‌توان بر روی طلا و نقره نیز آن را به عمل آورد.
طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی‌شود از اینرو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد می‌کند در حالی که مینا‌های مسین و نقره‌ای چنین کیفیتی را ندارند.
شکل‌گیری مینا نیز از ترکیب اکسید‌های فلزات و چند گونه نمک در مجاورت حرارت بالا (۷۵۰ تا ۸۵۰ درجه سانتی گراد) است که رنگ‌ها در طول زمان و بر اساس دما بوجود می‌آیند.
امروزه در ایران کانون تولید میناکاری شهر اصفهان است و استادان برجسته‌ای در تولید آثار مینا مشغول به فعالیت هستند.
مینا کاری در لغت به چه معناست؟
نزدیک‌ترین معنای لغوی برای مینا به معنی آسمان آبی است.
مینا کاری هنری است که طرح‌های متفاوتی که معمولاً با قلم سفید است بر روی ظروف مسی، نقره‌ای و طلایی نقش می‌شود.
رنگ زمینهٔ زیر نقوش معمولاً به رنگ‌های آبی، سبز و گاهی قرمز است که اگر به چشم هنر به داخل ظروف منقوش مینا بنگریم یادآور پهنای زیبای آبی آسمان باشد.
شاید به همین خاطر است که اسم این هنر را مینا کاری نامیده‌اند.
تاریخچه میناکاری
میناکاری هنری با پیشینه‌ای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده می‌شده‌است.
این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته می‌گردد و نقش‌های زیبایی را می‌آفریند.
به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری‌های بیزانس با آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشور‌ها رفته‌است.
البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشینه‌ای بسیار طولانی دارند.
برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد در قبرس یافت شده که نمونه‌ای از میناکاری مرصع است.
همچنین مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد است.
همچنین در مورد لعاب شیشه‌ای مینا بر روی فلز؛ و در کاوش‌هایی که در نهاوند صورت گرفت یک جفت گوشواره طلا به دست آمده‌است که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط است.
یکی از این نمونه‌های قدیمی بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دوران هخامنشیان است. در حال حاضر این اثر باستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.
اوج هنری این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته‌است و این آثار به کشور‌های همسایه نیز فرستاده می‌شده‌است.
یکی از نمونه‌های ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روی نقره است و در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری می‌شود.
این اثر توسط استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نامش با خط کوفی بر روی آن حک شده‌است.
بشقاب‌های ساسانی که در ارمنستان کشف شده در موزه هنر‌های اسلامی برلین و در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند، نمونه‌های از آثار باستانی میناکاری ایرانی است.
همچنین در موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ و موزه‌های انگلستان و فرانسه نیز آثار دیگری از میناکاری ایرانی موجود است.
معرفی انواع میناکاری
مینا به لحاظ روش تولید به دو دسته تقسیم می‌شود:
- مینای خانه‌بندی
- مینای نقاشی
مینای خانه‌بندی چیست؟
مینای خانه‌بندی شیوه‌ای قدیمی است که به «مینای سیمی» نیز معروف است از مفتول‌های بسیار نازک استفاده می‌شود.
مفتول‌ها را به شکل دلخواه درمی‌آورند و با چسب روی قطعه کار قرار داده با یک لعاب شیشه‌ای روی آن را می‌پوشانند.
سپس آن را در داخل کوره‌ای با حدود ۱۰۰۰ درجه حرارت قرار می‌دهند و مفتول‌ها به قطعه کار جوش می‌خورند.
در مرحله بعد رنگ‌های مخصوص میناکاری را که به شکل پودر است را بر روی سطح کار پر می‌کنند.
بعد از آنکه سطح کار یکسان و هموار شد آن را به مدت ۳ دقیقه در داخل کوره‌ای با حرارتی حدود ۱۰۰۰ درجه قرار می‌دهند.
مفتول‌های با برنجی بعد از قرا گرفتن در کوره سیاه می‌شوند و باید با اسیدکاری رنگشان به حالت نخستین بازگردد.
مینای خانه بندی در اصفهان و تهران رایج بوده، ولی در حال حاضر تنها کارگاه آموزشی مینای خانه بندی در پژوهشکده میراث فرهنگی است که این هنر را آموزش می‌دهد.
تصویر بالا نمونه میناکاری خانه‌بندی به سبک چینی بر روی یک بخورسوز، سده‌های ۱۷–۱۸ میلادی.
«مینای سیاه» یک گونه از «مینای خانه‌بندی» به‌شمار می‌آید که به «مینای صائبین» نیز معروف است.
این شیوه میناکاری به‌طور عمده در جنوب کشور و به ویژه در اهواز انجام می‌شود.
مینای نقاشی چیست؟
روشی که امروزه در اصفهان مرسوم است به این صورت که نقش‌های مینا بر روی لعابی شفاف شکل می‌گیرد.
بدین منظور و برای میناکاری، ابتدا استادی مسگر یا دواتگر می‌بایست که شیئ مربوطه را بر اساس طرح مورد نظر بسازد و سپس استادی میناکار روی آن را لعاب سفید رنگ بدهد.
مرحله لعاب دهی سه یا چهار بار انجام می‌گیرد و هر بار نیز همراه با قرار گرفتن در کوره با ۷۰۰ درجه گرما هست تا رنگ لعاب ثابت شود.
سپس نقاشی روی این جسم سفیدرنگ انجام می‌شود و دوباره شی به کوره می‌رود تا در درجه‌ای در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه پخته شده و رنگ‌ها به شکل دلخواه در آیند.
هم‌اکنون از رنگ‌های شیمیایی در نقاشی شی استفاده می‌گردد حال آنکه در گذشته رنگ‌های بکار گرفته شده گیاهی یا معدنی بودند.
شفافیت مینا نیز از وجود اکسید قلع بدست می‌آید؛ ولی در مینای منقوش که در زمان قدیم معمول بود.
امروزه ابتدا ماده لعابین را که از سیلیس و زنگار‌های فلزات بدست می‌آید به صورت گرد درآورده وبا قلع کدر می‌کنند.
آنگاه حرارت می‌دهند تا مینای کدر به فلز جوش داده می‌شود. آنگاه بر این زمینه طرح مورد نظر به رنگ‌های آبگینه‌ای رسم و سپس ذوب می‌شود.